سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

مهمترین راهکار مقابله با کاهش وقوع سیلاب ها و تبدیل آن به فرصت آبادانی سرزمین و استفاده از آن در زمان خشکسالی، فعالیت های آبخیزداری است.

به گزارش خبرگزاری تسنیم «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ ایران از کشورهای گرم و خشک دنیا است و یکی از کشورهایی است که به لحاظ جغرافیایی مستعد خشکسالی است. در واقع می توان گفت موقعیت جغرافیایی ایران در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا باعث شده که خشکی و خشکسالی با طبیعت این سرزمین عجین شده باشد و گزارش خشکسالی های شدید و فراگیر در متون تاریخی خود به تنهایی می تواند مؤید این موضوع باشد.

خشکسالی به معنای کاهش غیر طبیعی و طولانی مدت منابع رطوبتی (عمدتاً بارش) است که اثرات نامطلوبی بر گیاهان، حیوانات و انسان می گذارد. خشکسالی که  با عنوان خشکسالی اقلیمی از آن نام برده‌اند به دلیل کمبود و یا کاهش مقدار بارندگی طی دوره‌ای از زمان بوجود می‌آید. به تعبیر دیگر خشکسالی زمانیحادث می‌شود که میزان بارندگی سالانه کمتر از میانگین دراز مدت آن باشد.

به گفته مسئولان، به علت کاهش چشمگیر بارندگی در سال جاری، خشکسالی امسال قطعی است و با اتکا بر آخرین اطلاعات هواشناسی می توان گفت بدون شک در سال آبی جاری در غالب نواحی کشور با خشکسالی شدید هواشناسی مواجه هستیم. در این راستا به ترتیب استان های سیستان و بلوچستان(93/4-)، هرمزگان(91/3-)، خراسان ­ها( بیش از 57- درصد)، سمنان و فارس(49-) و کرمانشاه( 43/9-)تا تاریخ 23 فروردین سال 1400بیشترین کاهش بارش و به تبع آن شدیدترین خشکسالی هواشناسی را نسبت به بلندمدت تجربه کرده اند. همچنین بخش­های قابل توجهی از کشور شامل استان های خراسان رضوی و شمالی، آذربایجان شرقی و غربی، زنجان، مرکزی، همدان، کردستان، فارس و چهار محال و بختیاری با کاهش شدید سبزینگی در اراضی کشاورزی و منابع طبیعی مواجه هستند.

این وضعیت زمانی بحرانی ­تر به نظر می رسد که از طرفی کاهش حدود 85 درصدی بارش فصل بهار( که نقش حیاتی برای محصولات دیم دارد) نسبت به بلندمدت را مورد توجه قرار دهیم و دقت کنیم که با حرکت به طرف فصل گرم و افزایش دما و تبخیر و به دنبال آن کاهش رطوبت خاک، این تنش خشکی افزایش می یابد و به تدریج غالب عرصه ­های کشاورزی، جنگل ها و مراتع کشور در سال زراعی جاری با خشکسالی مواجه خواهند شد.

**راهکار مقابله با خشکسالی چیست؟

انجام پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری را می توان یکی از گام های موثر در مقابله با خشکسالی دانست. در این باره مهران زند «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» معتقد است: «یکی از مهمترین راهکارها برای کاهش وقوع سیلاب ها و تبدیل آن ها به فرصت و ذخیره منابع آبی در زمان خشکسالی ها، فعالیت های آبخیزداری است. فعالیت های آبخیزداری بسیار گسترده و وسیع هستند و معمولا در طیف وسیعی از حوزه ها انجام می شود. انجام برخی از اقدامات سازه ای و بیولوژیکی آبخیزداری در حوزه های کوچک که عکس العمل هیدرولوژیکی سریعی دارند، موجب می شود که از وقوع سیلاب ها (قبل از اینکه سیلاب ها در سرشاخه ها به یکدیگر بپیوندند و سیلاب های سهمگین را بوجود آورند) جلوگیری شده و منابع آب آن ها با روش های کم هزینه در آبخوان ها برای سال های خشک ذخیره شود.»

نکته پایانی آنکه برای مقابله با اثرات خشکسالی و کاهش خسارات ناشی از آن حرکت از مدیریت بحران به طرف مدیریت ریسک و ایجاد و گسترش سامانه های پایش و پیش بینی خشکسالی و انجام پروژه های آبخیزداری و آبخوانداری در زمره مهمترین اقدامات است که در اسناد و قوانین بالادستی نیز توجه بسیار خوبی بدان صورت گرفته است ولی متاسفانه این مساله هیچ وقت تبدیل به قانون موضوعه نشده است و ضرورت دارد مجلس شورای اسلامی با تصویب طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز به این موضوع مهم اهتمام ورزد.