سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری البرز، حامد فرضی، مدیرکل منابع طبیعی استان عصر روز یکشنبه  بیست و نهم اردیبهشت سالجاری با حضور در برنامه "گفتگوی ویژه خبری" در شبکه استانی در پاسخگویی به موارد مطروحه، با توجه به شرایط اقلیمی فصل جاری و گرم شدن هوا در روزهای آتی مدیریت چرا و کنترل دام، مبارزه با آفات گونه های مرتعی و جنگلی و کنترل و پیشگیری از وقوع هرگونه حریق احتمالی در مراتع و جنگل ها را از اصلی ترین مباحث پیش رو دانست.

مدیرکل منابع طبیعی البزر، مهندس حامد فرضی با اشاره به اهمیت و نقش پوشش گیاهی در حفاظت از آب و خاک که سرمایه هر کشور است به بیان ضروری ترین مباحث در خصوص اصول مدیریت چرا و کنترل دام پرداخت و ادامه داد: مدیریت چرا به اصول و عوامل متعددی از جمله ظرفیت چرا، بهره برداری یکنواخت از مرتع، رعایت فصل چرا و ... وابسته است که بایستی با دقت شناسایی و مورد توجه قرار گیرند.

فرضی، تعداد واحد دامی که در یک مرتع مشخص و در یک مدت معین می‌توانند چرا کنند بدون اینکه به منابع پایه یعنی آب، خاک و پوشش گیاهی لطمه‌ای وارد شود را ظرفیت چرا دانست و افزود: معمولاً دام‌ها چرای یکنواختی از مرتع به عمل نمی‌آورند. چرای لکه‌ای باعث مي‌شود که پوشش گیاهی در این قسمت‌ها آسیب ببیند که نتیجه‌ي آن کاهش تولیدات دامی است.

همچنین ایشان در خصوص رعایت فصل چرا گفت: رعايت فصل چرا و دوام چرا درحفظ ظرفيت مرتع بسيار مؤثر است و نسبت به آب و هوا، ارتفاع محل، رطوبت جو،  نوع خاک و بالاخره وضع نباتات علوفه اي در هر منطقه متفاوت مي باشد.

ایشان، يکي از معايب بزرگ چراي بی رویه یا بي موقع را ايجاد اختلال در ترکيب و اجتماعات نباتات مراتع دانست و عنوان کرد: خاک مراتع در فصل بارش به علت بارندگي هاي زياد ( به ويژه در شمال) گل مي شود و در اثر رفت و آمد دام متراکم مي گردد. بهترين موقع و فصل چرا در مراتع هنگامي از سال است که مواد غذايي علوفه ي مراتع تشکيل و تکميل گرديده باشد و احشام از آن بهره مند شده باشند و در عين حال لطمه و زياني به مراتع وارد نيايد.

این مقام مسئول با اشاره به اثرات چراي زودرس در تخريب مراتع تصریح کرد: بيشتر مراتع ييلاقي كشور كه توسط دام دامداران اعم از عشايري و روستايي مورد  بهره برداري قرار مي گيرد به علل مختلف اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي، قبل از فصل مساعد و زمان مناسب و بلافاصله پس از ذوب شدن برف ها يعني درست زماني كه چراي دام بيشترين خسارت و صدمات را به پوشش گياهي و خاك مرتع ميزند، مورد هجوم دام قرار مي گيرد و این امر موجب كاهش جمعيت گونه هاي خوشخوراك و سير قهقرائي مراتع مي گردد. در صورتيكه عده اي از گياهان بي ارزش و سمي از چراي بي موقع سود برده و رقابت گياهي براي آنها كم مي شود.

همچنین حامد فرضی، با اشاره به اثرات چراي زودرس و چراي شديد در تخريب خاك مطرح نمود: ورود دام به مرتع قبل از زمان مناسب و چراي زودرس علاوه براينكه به پوشش گياهي لطمه وارد مي نمايد، به دليل رطوبت زياد خاك و در اثر تردد زياد دام در مرتع باعث فشرده شدن خاك و كم شدن تخلخل آن مي گردد. در نتيجه اين عمل، وزن مخصوص خاك افزايش يافته و قابليت نفوذ آن به آب كاهش مي يابد. اين امر مي تواند مرحله اول جريان سطحي و يا فرسايش تلقي گردد. فشردگي خاك علاوه بر كاهش در قابليت نفوذ آن به آب باعث كاهش در ظرفيت نگهداري آب نيز مي گردد و اين موضوع در مناطق خشك و نيمه خشك بسیار حائز اهميت مي باشد.

فرضی، سخت يا فشرده شدن خاك سطحي، كاهش منافذ خاك، کاهش ميزان نفوذ آب در خاک، کاهش ذخیره آب در خاک و افزایش رواناب، افزایش روند فرسایش آبی و خاکی، کاهش پوشش زنده گياهي و دشوار شدن شرايط براي رشد و استقرار نهال هاي جوان و کاهش رطوبت و مواد غذايي خاك را اثرات منفي چراي زودرس و بيش از اندازه دام در مرتع دانست.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز، در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص آفات و امراض گونه های مرتعی و جنگلی اظهار داشت: امسال پوشش گیاهی مناسب مراتع موجب شده تا نوعی پروانه موسوم به «خانم قشنگ» یا « خانم رنگی» در جمعیت فراوان میهمان این مراتع سرسبز و مزارع استان شود که البته همه ساله در فصل بهار در منطقه دیده می شود.

حامد فرضی افزود: به دنبال مراجعه کشاورزان و مرتعداران استان به واحد گیاه پزشکی اداره حفاظت و حمایت منابع طبیعی البرز از نقاط متراکم جمعیتی این نوع پروانه نمونه برداری شد که مشخص گردید، این پروانه در زبان فارسی موسوم به «خانم قشنگ» یا « خانم رنگی» از شناخته شده ترین پروانه ها است و به لحاظ زیبایی ظاهری بیشتر از نظر کلکسیون داران حشرات دارای اهمیت می باشد.

وی اظهار داشت: این حشرات پروانه هایی علاقه مند به آفتاب بوده که ویژگی آنها پرواز سریع است و زندگی گروهی و مهاجرتی دارند. از گرده و شهد گل ها تغذیه می کنند و دوره زیست این حشره به طور متوسط کمتر از سه هفته است که بعد از ظهور حشره کامل و تغذیه از شهد گل های میزبان تخم ریزی انجام گرفته و چرخه جدیدی از نسل جدید پروانه شروع می شود.

فرضی بیان داشت: جمعیت این گونه پروانه در سال جاری به دلیل افزایش بارندگی و افزایش گیاهان میزبان در 2 ماه اخیر نیز افزایش داشته و مهمان پرجمعیت مراتع استان شناخته شده به طوری که توجه مردم بالاخص کشاورزان را به خود جلب کرده است و از آنجایی که لارو این پروانه پلی فاژ بوده قادر به تغذیه از طیف وسیعی از گیاهان است و پوشش خوب مراتع در سال جاری بستر مناسبی برای افزایش جمعیت ناگهانی آن بوده است.

فرضی در مورد نگرانی های مردم گفت: حشرات کامل پروانه ها هیچگاه خسارتی ندارند بلکه در بیشتر مواقع حشره نر حتی توانایی تغذیه نداشته و پس از ظهور و جفت گیری از بین می رود و تنها لاروهای پروانه ها خسارت زا هستند.

وی افزود: کنگر وحشی از اصلی‌ترین و مهم ترین میزبان‌های لارو این پروانه است و با توجه به پتانسیل پایین خسارت زایی در این خانواده از پروانه ها، این گونه هیچ آسیبی به محصولات کشاورزی و مراتع وارد نمی‌کندو قبل از آغاز کامل کشاورزی به علت تغییر فصل و کاهش شدید منابع غذایی جمعیت آنها کاملا از عرصه های ملی ناپدید می شود.

مدیرکل منابع طبیعی البرز، حامد فرضی در خصوص گونه های آفات شناسایی شده، افزود: طبق شواهد و گزارشات رسیده جنگلکاری گوراب در شهرستان کرج نیز مشکوک به حضور جوندگان به خصوص خرگوش بود. لیکن با توجه به عدم مشاهده کلونی های قابل توجه موش های زیان رسان و خسارات ناشی از فعالیت خرگوش، در ادامه با بررسی سرشاخه ها و شاخه های خشک، 2 آفت خطرناک از گروه سرشاخه خوارها شناسایی شد.

فرضی اظهار داشت: نخستین گونه سوسک سرشاخه خوار رزاسه است که به گونه های بادام خسارت وارد می کند و دومین گونه، زنبورهای ساقه خوار بوده که گونه های عرعر و زبان گنجشک را به شدت آلوده کرده است.    

وی عنوان کرد: این 2 آفت در اثر وقوع خشکسالی یا تنش های خشکی به سوی جوامع درختی جذب می شوند که بهترین راهکار پیشگیری و مقابله با آن تقویت درختان در عرصه و حذف سرشاخه های آلوده است.

ایشان با تاکید بر وضعیت پوشش گیاهی مناسب در سالجاری به علت بارندگی های بهاره ، حفاظت از مراتع و جنگل ها را وظیفه همگانی دانست و کنترل و پیشگیری از وقوع هرگونه حریق احتمالی (عمدی یا غیرعمدی) در این مناطق را امری ضروری برشمرد و با اشاره به جرم بودن ایجاد حریق در مراتع و جنگل ها و اعلام شماره تماس رایگان 1504 (امداد جنگل و مرتع) بمنظور اعلام هرگونه آتش سوزی،تخریب و دخل و تصرف در اراضی ملی مرتعی و جنگلی، افزود: لازم است تمامی دستگاه های اجرایی و مردم در این زمینه همکاری لازم با منابع طبیعی استان و شهرستان های تابعه را داشته باشند.

فرضی گفت: در ایران بین ۹۵ تا ۹۹ درصد آتش سوزی منابع طبیعی عامل انسانی دارد و مشارکت مردم، اطلاع رسانی، هماهنگی و تعامل با مردم و آسیب شناسی دلایل ایجاد حریق، ایجاد آتش بر قبل از شروع فصل حریق، آموزش، تجهیز جوامع محلی و ماموران یگان حفاظت، حضور دیده بان و استفاده از قرقبان‌های محلی از جمله دلایل و عوامل موثر در کاهش حریق بوده است.

این مسئول اظهار نمود: خوشبختانه بسیاری از مردم نیز از طریق آموزش‌های ارائه شده از سوی اداره کل منابع طبیعی البرز، حساسیتشان نسبت به حفظ عرصه‌های طبیعی بیشتر شده است و ما را بر آن داشت که نسبت به ارائه آموزش های لازم و مرتبط با موضوعات منابع طبیعی ویژه ساکنین حوزه آبخیز و جوامع محلی اقدام نمائیم.

فرضی مهم‌ترین و چالش برانگیزترین موضوع را در بحث فرهنگ سازی و اطلاع رسانی دانست و ادامه داد: این موضوع ما را بر آن می‌دارد که در حوزه آموزش و اطلاع رسانی اقدامات گسترده‌ای را انجام دهیم. آموزش‌های همگانی که از سال ۹۳ در کشور شروع شده، نقش موثری در کاهش آتش سوزی‌ها داشته است.